مصائب دانشجویان بعد از اعتراضات ۱۴۰۱؛ از تذکر حجاب به همه دانشجویان تا نظارت بر زندگی شخصی

در آستانه شانزده آذر و روز دانشجو، مراسم مختلفی به این مناسبت در دانشگاه‌ها برگزار می‌شود. مقامات دولتی به این مراسم می‌روند و سخنرانی می‌کنند. در سوی دیگر هم برنامه‌های طنز و کمدی و استندآپ با حمایت معاونت‌های فرهنگی دانشگاه‌ها برگزار می‌شود. این در حالی است که وضعیت امنیتی سال قبل تداوم یافته و گروهی از دانشجویان در محدودیت‌های انضباطی و امنیتی هستند.

به گزارش اعتماد، در این شرایط، جمعی از فعالین دانشجویی هفت دانشگاه به ارایه گزارشی از وضعیت دانشگاه‌های خود پرداختند. در این نشست از وضعیت رفاهی دانشگاه‌ها گفته شد که اتاق‌های چهار نفره در خوابگاه به شش نفر داده می‌شود تا وضعیت اخراج و تعلیق دانشجویان. در ادامه، بخش‌هایی از گزارش دانشجویان را مرور می‌کنیم. دانشجویانی که علاوه بر وضعیت خودشان به اخراج اساتیدشان نیز واکنش نشان می‌دهند و حتی می‌گویند در دانشگاه تربیت مدرس وقتی سمیه، سیما و آرمان ذاکری از دانشگاه اخراج شده‌اند، از سوی مسوولان نیز هیچ پاسخی در این باره به دانشجویان داده نشده و صرفا می‌گویند که تمدید قرارداد با این اساتید صورت نگرفته است.

سپهر راثی، فعال دانشجویی و دبیر منتخب انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی در رابطه با کمیته‌های انضباطی دانشگاه‌ها می‌گوید که عملا در دانشگاه آنها، وظایف کمیته‌های انضباطی به وزارت علوم برون‌سپاری شده و تعداد زیادی از موارد غیرقانونی را شاهد هستیم که رقم می‌خورد. او اشاره می‌کند که آیین‌نامه انضباطی پیش‌بینی کرده که چند روز قبل از برگزاری جلسه بدوی، دانشجویان می‌توانند به بیان ‌دفاعیات خود بپردازند اما در دانشگاه ما با دانشجویان تماس گرفته و می‌گویند یک ساعت پیش از جلسه، دفاعیه بنویسید! او بیان می‌کند که گویی یک تصمیمی در این کمیته‌ها از پیش اتخاذ شده و به شکل فرمالیته شاهد برگزاری جلسه هستیم. حتی موارد اتهامی به دانشجویان در کمیته‌های انضباطی اطلاع داده نشده و هیچ مستنداتی در این خصوص ارایه‌ نمی‌شود.

راثی مثال می‌زند که در کمیته‌های انضباطی به اتهام یک ماده دانشجویان را احضار می‌کنند و دانشجو بر همان مبنا دفاعیه می‌نویسد. در زمان برگزاری همان جلسه اما ادبیات اعضای کمیته تغییر کرده و دانشجویان را با تهدید و توهین مورد خطاب قرار داده و موارد دیگری را مورد طرح و رسیدگی قرار می‌دهند. علیرضا برادران‌مظفری هم می‌گوید که در کمیته‌های انضباطی برخلاف حقوق دانشجویان با آنها برخورد شده و هیچ مستنداتی بابت اتهام به افراد ارایه نمی‌شود. این فعال دانشجویی دانشگاه پلی‌تکنیک و عضو انجمن اسلامی دانشجویان ترقی‌خواه این دانشگاه در این نشست، ضمن اشاره به فضای حاکم بر این دانشگاه، اظهار داشت: هیچ نهاد مستقلی بابت رسیدگی به رفتارهای مغایر قانون از سوی کمیته‌های انضباطی وجود ندارد و هیچ نهادی برای دادخواهی دانشجویان در خصوص بی‌قانونی‌هایی که با دستاویز قرار دادن شیوه‌نامه انضباطی سال ۱۴۰۱ صورت گرفته را نمی‌بینیم.

محدثه‌سادات فاطمی، فعال دانشجویی و عضو مجمع اسلامی دانشگاه الزهرا در این نشست، بیان می‌کند که از دیماه سال گذشته، تشکیل پرونده‌های متعددی را از سوی کمیته‌های انضباطی برای دانشجویان شاهد بودیم که همین مساله، فضای سنگینی را برای فعالیت و تحصیل دانشجویان دانشگاه الزهرا ایجاد کرده است. او می‌گوید که این تشکیل پرونده‌ها در کمیته‌های انضباطی برای دانشجویان مشکلات جدی را ایجاد کرده و برخی از آنها، بعضا از یک تا دو ترم با تعلیق روبه‌رو شده‌اند. البته این رویکرد به همین جا و بحث تعلیق دانشجویان ختم نشده و در برخی احکام سختگیرانه‎تر، حتی در یک نمونه، حکم تبعید به دانشگاه یزد را هم در دانشگاه داشتیم! او همچنین اشاره می‌کند که مشکل دیگر اینکه، احکام صادره از سوی کمیته‌های انضباطی به رویت دانشجویان نمی‌رسد و همین مساله برای تدوین و تهیه دفاعیه و اساسا دفاع از عناوین اتهامی، عملا غیرممکن شده است.

سیداحسان هاشمی، فعال دانشجویی دانشگاه تهران در مورد وضعیت دانشگاه تهران می‌گوید که در کمیته‌های انضباطی همچنین با اتهامات واهی به دانشجویان مواجه هستیم. همچنین بلاتکلیفی دانشجویان در پرونده‌های انضباطی وجود دارد. امری که یا دانشجو را با تعلل در صدور حکم روبه‌رو کرده و فشار روانی سنگینی به او وارد می‌کند یا حکم پرونده گاهی حتی ظرف یک هفته صادر می‌شود! هاشمی از وضعیت طولانی اجرای حکم دو تن از اعضای انجمن اسلامی دانشگاه تهران و علوم پزشکی تهران می‌گوید که مطهره گونه‌ای و مهدی هادیزاده مثال صادق مورد آزار قرار گرفتن در برخوردهای کمیته انضباطی هستند که پرونده انضباطی آنها بیشتر از شش ماه، طول کشید. نکته جالب این است که در بسیاری از این دانشگاه‌ها، آمار دقیق از دانشجویان مشمول احکام وجود ندارد و تنها در دانشگاه علم و صنعت، از مهرماه ۱۴۰۱ تا ۱۴۰۲، ۹۶ دانشجو به کمیته انضباطی و حراست احضار شده‌اند. همچنین در بهار ۱۴۰۲ نیز ۲۱ دانشجو به دلیل مساله حجاب مورد احضار قرار گرفتند اما برای فصل پاییز در این دانشگاه هم آماری وجود ندارد.

آفرین نجفی‌زاده، دبیر انجمن تعلیق شده رویش می‌گوید که در کمیته انضباطی دانشگاه علم و صنعت اخذ تعهد از دانشجویان با مضمون اعتراف به برخی از موارد اتهامی و پذیرش برخورد قضایی نیز از مواردی بوده که در جریان اعتراضات گزارش شده است. عموم این فعالین دانشجویی اشاره می‌کنند که شیوه‌نامه جدید انضباطی که پاییز سال گذشته ابلاغ شد، حقوق دانشجویی را محدود کرد و در مقابل، دست کمیته‌های انضباطی و حراست در دانشگاه‌ها را باز کرده است. آنها تاکید می‌کنند که این شیوه‌نامه زندگی روزمره هر دانشجویی را زیرنظر نهادهای انضباطی دانشگاه قرار داده است و فضای مجازی و غیر دانشگاهی آنها را نیز تحت نظارت قرار داده است.

برگرد به شهر خودت!

برادران مظفری، فعال دانشجویی دانشگاه پلی‌تکنیک می‌گوید که شنیده‌ها حاکی از این است که از کمیته‌های انضباطی و حراست با خانواده آنها تماس گرفته و آنها را به اخراج دانشجویان تهدید می‌کنند. مثلا گفته می‌شود که اگر وضعیت فرزند شما اینچنین باشد، مجبور به اخراج او خواهیم بود و خودتان به وضعیت او رسیدگی کنید. محدثه فاطمی در مورد وضعیت دانشگاه الزهرا می‌گوید که برای دانشجویان شهرستانی، حکم محرومیت از امکانات خوابگاهی صادر شده که همین امر، انصراف دانشجویان را از تحصیل به دنبال داشته است. به هر حال، ناگفته پیداست که محرومیت از امکانات خوابگاهی برای دانشجویانی که از شهرستان به تهران سفر می‌کنند تا چه میزان مشکل‌آفرین خواهد بود. چرا که کمترین هزینه برای اجاره خوابگاه در خارج از چارچوب دانشگاهی، دست‌کم سه میلیون تومان در ماه برای دانشجویان هزینه‌بر بوده است. او در ادامه می‌گوید که از سوی کمیته‌های انضباطی البته این وعده نیز به دانشجویان تعلیقی داده می‌شود که اگر بنای بازگشت به شهرستان و شهر خود را داشته باشند، احکام آنها با تخفیف یا لغو روبه‌رو خواهد شد! او می‌گوید که حرف عجیبی که دانشگاه به بعضی از این دانشجویان گفته این بوده که «چرا تعلیق شدی ولی هنوز تهرانی؟» یا «تو که تعلیق شدی حق نداری تهران باشی!» گویی ناظر زندگی دانشجویان خارج از دانشگاه نیز هستند.

مصائب عبور از در

یکی دیگر از مواردی که مورد تاکید این دانشجویان بود، مساله انتظامات و اجازه دادن به دانشجویان برای ورود بود. محمد بهران‌وند، دبیر انجمن اسلامی و فعال دانشجویی دانشگاه صنعتی شریف می‌گوید که دوربین‌های تشخیص چهره در همه معابر پرتردد دانشگاه نصب شده و دانشجویان مرتبا توسط حراست دانشگاه به این وسیله رصد می‌شوند.

زهرا معینی، فعال دانشجویی دانشگاه تربیت مدرس و دبیر انجمن اسلامی دانشجویان پیشرو در این نشست، ضمن اشاره به فضای حاکم بر این دانشگاه، اظهار داشت: حراست فضای دانشگاه را به یک فضای ایستا و امنیتی بدل کرده است. در بدو ورود شاهد گیت‌هایی هستیم که به زودی راه‌اندازی خواهد شد. معینی هم اشاره می‌کند که دوربین‌های نصب شده در محوطه دانشگاه افزایش دو برابری داشته و گزارش‌ها نشان داده که تصاویر ارایه شده به دانشجویان توسط همین دوربین‌ها ضبط شده است. او اضافه می‌کند که تعداد نیروهای حراست بدون اتیکت رسمی در دانشگاه افزایش داشته و دانشجویان به راحتی توسط این نیروها به حراست منتقل می‌شوند. هر زمان هم اعتراضی به این مساله صورت گرفته، آقایان می‌گویند به وزارت علوم شکایت کنید. علیرضا برادران‌مظفری می‌گوید یکی از مسائلی که در پلی‌تکنیک وجود دارد، رفتار انتظامات با دانشجویان، به خصوص با دانشجویان دختر در خصوص نحوه پوشش است. الان وضعیت به سمتی رفته‌ که این مساله دانشگاه را به محلی غیرقابل تحمل بدل کرده است. مثلا دانشجویی اگر از دید انتظامات مشکل پوشش داشته باشد از ورود او به دانشگاه ممانعت به عمل می‌آید و اساسا برای نیروی حراست اهمیتی ندارد که آن دانشجو برای امتحان، دیدار با استاد، حضور در کلاس درس یا هر مساله مهمی دیگری به دانشگاه مراجعه کرده است. محدثه فاطمی اشاره می‌کند که در دانشگاه الزهرا نیز اوضاع همین‌گونه است. الزهرا که تمام دانشجویان آن زن هستند، نیز با مشکل حراست مواجه است.

فاطمی بیان می‌کند که توجه حراست به حجاب دختران این دانشگاه کم نیست و جالب‌تر اینکه در گیت‌های ورودی به دانشجویان چادری هم تذکر داده شده که چرا پوشش زیر چادرشان دارای اشکال بوده و حتی از این دانشجویان نیز بابت نوع پوشش، اخذ تعهد صورت گرفته است. آفرین نجفی‌زاده در مورد دانشگاه علم و صنعت می‌گوید که رفتار مامورین حراست با دانشجویان به دور از شأن بوده و در موارد متعددی، تلفن همراه و حتی وسایل شخص و محتویات کیف آنها مورد کنکاش و تفتیش قرار گرفته است. گیت‌های تشخیص چهره دانشجویان در ورودی خوابگاه‌ها قرار گرفته و اقدام به رصد عبور و مرور روزمره افراد می‌کند. او می‌گوید آنچه امروز در دانشگاه می‌بینیم؛ حصار، دوربین و فضای اشغال شده توسط گروه‌های کم‌جمعیت و خاص است. همچنین، کافه‌های اطراف دانشگاه نیز پلمب شده و با سخت‌گیری زیادی در حوزه فرهنگی پیرامونی در دانشگاه روبه‌رو هستیم.

وضعیت تشکل‌ها

بعد از دوران محمود احمدی‌نژاد که بسیاری از تشکل‌های دانشجویی تعطیل شدند، در دهه 90 موجی از گشایش انجمن‌های جدید در دانشگاه‌ها شکل گرفت اما موج کارناوال و مجازی شدن دانشگاه‌ها، فضای فعالیت گروه‌های دانشجویی را محدود کرد. با بازگشت دانشجویان به دانشگاه، این‌بار تشکل‌های دانشجویی مستقل با مشکلی دیگر مواجه شدند و نهادهای نظارتی بر آنان، فعالیت‌شان را محدود می‌کردند. مثلا انجمن اسلامی شریف در ماه‌های اخیر از سوی هیات نظارت بر تشکل‌های این دانشگاه با یک حکم تعلیق مواجه شد که اجرای این حکم تا آخر آذرماه معلق مانده است. بهران‌وند می‌گوید که فضای دانشگاه به سمت ناامیدی پیش‌رفته و از سویی، سعی در محدود کردن فعالیت دانشجویی از ناحیه مسوولان دانشگاه احساس می‌شود.